Ulica Tadeusza Kościuszki w Braniewie

---

Historia

Historia Braniewa, a w szczególności ulica Kościuszki, sięga czasów jej założenia, które miało miejsce około 1341 roku, kiedy to biskup Herman z Pragi lokował Nowe Miasto na prawym brzegu rzeki Pasłęka. Nowe Miasto, podobnie jak jego starsza część, opierało się na prawie lubuskim, chociaż z pewnymi ograniczeniami w administracji oraz w zakresie władzy sądowniczej. Całe założenie miało formę wydłużonego czworokąta, w którym dominującą rolę odgrywała główna ulica, znana wówczas jako Marktstraße (obecnie Kościuszki). Ta ulica, pełniąca jednocześnie rolę rynku, była otoczona przez mniejsze, boczne uliczki.

Wzdłuż ulicy Marktstraße zlokalizowanych było 40 domów, wchodzących w skład 51 budynków ogółem w mieście. W obrębie tej ulicy znajdował się również ratusz, funkcjonujący jako centrum administracyjne Nowego Miasta, gdzie działał skarbiec, a także mieszkania dla miejskich sług i pisarza. W ratuszu mieściły się nie tylko biura, ale także ławy rzeźnicze, szkoła oraz domek pasterski. Z biegiem lat, wraz z rozwojem miasta, ratusz zamieniono na kościół, który później, po wybudowaniu nowego kościoła (ob. pw. św. Antoniego), przekształcono w teatr miejski. W teatrze tym miały miejsce występy wędrownych trup, a po 1901 roku w budynku tym funkcjonowała cukiernia Tolksdorf, a ostatecznie siedzibę miały tu instytucje finansowe, takie jak Ostpreßische Landschaft.

Z kolei rok 1772, oznaczający pierwszy rozbiór Polski, został momentem, w którym Braniewo znalazło się pod panowaniem pruskim. Jednym z pierwszych działań nowych władz była integracja dwóch mających odrębny status miast w jeden organizm, z głównym ośrodkiem administracyjnym przeniesionym na Stare Miasto. Choć ulica Marktstraße straciła na znaczeniu, to nie trwało to długo. 19 października 1852 roku do Braniewa dotarła kolej żelazna, umożliwiająca komunikację z innymi miastami, takimi jak Elbląg, Malbork, czy Królewiec. Dworzec kolejowy został zbudowany na przedłużeniu ulicy Marktstraße, która zyskała nową nazwę Bahnhofstraße. To wydarzenie przyczyniło się do odbudowy i ożywienia tej części miasta, prowadząc do powstania nowych budynków, obiektów handlowych oraz spichlerzy. Dodatkowo, w tym czasie wzniesiono starostwo powiatowe (współcześnie urząd miasta), co znacznie wpłynęło na gospodarczy rozwój tego obszaru.

Podczas II wojny światowej, w szczególności w okresie od lutego do marca 1945 roku, Braniewo doświadczyło zniszczeń na skutek bombardowań oraz ostrzału artyleryjskiego, co spowodowało poważne uszkodzenia historycznej zabudowy ulicy. Wiele ruin zostało rozebranych, a w ich miejsce powstały typowe bloki mieszkalne oraz pawilony handlowe, które niestety nie charakteryzowały się wysoką wartością estetyczną.

Opis i przebieg ulicy Kościuszki

Ulica Kościuszki jest jedną z najstarszych dróg w Braniewie, która ma istotne znaczenie w kontekście układu urbanistycznego Nowego Miasta, ukształtowanego w XIV wieku. Warto zaznaczyć, że założenie to zostało w 1957 roku wpisane do rejestru zabytków pod numerem B/238 z dnia 14 grudnia 1957 roku. Początek ulicy znajduje się przy skrzyżowaniu z sygnalizacją świetlną na ulicach: Kościuszki, Gdańskiej, Królewieckiej oraz pl. Piłsudskiego, a następnie kieruje się w stronę południowo-wschodnią.

Nadanie oficjalnych nazw ulicom w Braniewie miało miejsce w 1845 roku. Historia ulicy Kościuszki sięga czasów, kiedy to nosiła ona pierwszą nazwę – Neustädtische Marktstraße, wskazując na jej funkcję handlowo-usługową, która istniała tam znacznie wcześniej. W wyniku politycznych zawirowań, a szczególnie po przejęciu władzy przez NSDAP w 1933 roku, zmienione zostały nazwy ulic, co było znamienne dla wprowadzania reżimu. Zgodnie z uchwałą rady miasta z dnia 20 kwietnia 1933 roku, Neuer Markt stał się A.H. Platz, a Marktstraße zmieniła nazwę na Hindenburgstraße.

Po zakończeniu II wojny światowej, nowa nomenklatura dla ulic w Braniewie została ustalona w 1947 roku, kiedy to Hindenburgstraße oraz dalej na wschód biegnąca Bahnhofstraße, otrzymały wspólną nazwę Tadeusza Kościuszki. Po tym połączeniu, długość ulicy zwiększyła się z około 330 metrów do około 880 metrów. Po II wojnie światowej ul. Kościuszki nie tylko się wydłużyła, ale także poszerzyła, co wiązało się z likwidacją kilku przedwojennych uliczek, w tym Hofgasse, Fleischerstraße oraz poprzecznych: Lindenstraße i Weißgerberstraße. W ich miejscu zbudowano pięć bloków mieszkalnych, które administracyjnie należą do ulicy Kościuszki.

W dniu 9 listopada 1994 roku, po modernizacji skrzyżowania ulic Gdańskiej, Kościuszki, Królewieckiej oraz pl. Piłsudskiego, wprowadzono na tym węźle drogowym pierwszą (i do 2023 roku jedyną) sygnalizację świetlną w Braniewie, co znacznie poprawiło płynność ruchu w mieście, szczególnie w porach szczytu. Koszt całej inwestycji wyniósł 5 miliardów ówczesnych polskich złotych.

Zabytki przy ulicy Kościuszki

Wzdłuż ulicy Kościuszki w Braniewie znajduje się wiele interesujących zabytków, które warto poznać. Oto niektóre z nich:

• cerkiew greckokatolicka, zarejestrowana pod nr rej. B/41 (545/97) od 14.12.1957,
• dom znajdujący się przy ul. Kościuszki 108, zarejestrowany pod nr rej. 1625/99 od 26.03.1999,
• spichrz przy ul. Kościuszki 108, zarejestrowany pod nr rej. 402/94 od 12.11.1994,
• brama wjazdowa na posesję, zarejestrowana pod nr rej. 1625/99 od 26.03.1999,
• dom usytuowany przy ul. Kościuszki 110, zarejestrowany pod nr rej. 1625/99 od 26.03.1999,
• budynek gospodarczy przy ul. Kościuszki 110, zarejestrowany pod nr rej. 403/94 od 21.11.1994,
• willa z oficyną, ul. Kościuszki 109-109a, zbudowana w 1850 roku, zarejestrowana pod nr rej. 459/95 od 29.05.1995,
• budynek Urzędu Miasta w Braniewie, zarejestrowany pod nr rej. 401/94 od 21.11.1994.

Każdy z tych obiektów ma swoją unikalną historię i stanowi ważny element dziedzictwa kulturowego Braniewa, zachęcając do ich odkrywania i zgłębiania. Warto zatem poświęcić czas na zwiedzenie tych cennych miejsc.

---

Oceń: Ulica Tadeusza Kościuszki w Braniewie

---