Ulica 9 Maja w Braniewie

---

Toponimia

Nazwa ulicy Ritterstraße, znana także jako Rittergasse, ma swoje korzenie w zamierzchłych czasach, ponieważ była używana już w średniowieczu. Historia jej nazewnictwa wskazuje na związki z terytorium zakonu krzyżackiego, co związane jest z rzeczywistością tamtych czasów. Ta droga miała istotne znaczenie, gdyż prowadziła do granicy biskupstwa warmińskiego oraz Prus Dolnych, terenów, które do 1525 roku były częścią Państwa Zakonu Krzyżackiego.

Warto zwrócić uwagę na bliskość wsi Siedlisko (Einsiedel), która była ulokowana na obszarze Prus Dolnych. W okresach historycznych obok nazwy Riterstraße można było spotkać również inne określenia takie jak Scheunengasse lub Scheunengatz. Te alternatywne nazwy nawiązywały do znajdujących się wzdłuż ulicy stodół.

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1947 roku, podjęto decyzję o nadaniu nowych oficjalnych nazw ulic w Braniewie. Od tamtego momentu ulica jest znana jako 9 Maja, co stanowi upamiętnienie końca II wojny światowej.

Historia

Droga, która obecnie określana jest jako ulica 9 Maja w Braniewie, ma swoje korzenie już w czasach średniowiecznych, kiedy to stanowiła ważny szlak komunikacyjny. Prowadziła z Braniewa przez mosty na Pasłęce, umożliwiając kontakt z takimi miejscowościami jak Rusy, które zostały założone w 1251 roku, jak również z rybacką wioską Stara Pasłęka, która powstała w 1342 roku w pobliżu Zalewu Wiślanego. Już od tamtej pory istnieją dowody na to, że przy tej drodze, na prawym brzegu Pasłęki, zaczynała formować się zabudowa. Pierwsze wzmianki o łasztowni na tym terenie sięgają lat 1436 i 1452, a w jej pobliżu zrodził się rynek, znany jako Vorstädtischer Markt, z ulicą Ritterstraße jako jedną z odgałęzień rynku.

W latach 1829/1830 na wspomnianej Ritterstraße utworzono cmentarz ewangelicki. Gmina ewangelicka w Braniewie rozwijała się szybko pod pruską administracją, a wcześniejszy cmentarz został założony w 1782 roku najprawdopodobniej również w tej okolicy. W 1905 roku pastor protestancki Fritz Schawaller zakupił nieruchomość przy końcu Ritterstraße, a dwa lata później, w 1907 roku, otworzył dom sierot dla dziewcząt. Schronienie znalazło tam około 30 dzieci. Ostatnia przełożona tej instytucji, diakonisa siostra Ottilie Meier, miała duży wpływ na życie młodych podopiecznych.

W latach 1915–1916 archprezbiter braniewski, ks. Max Rechelt, zainicjował powstanie Fundacji św. Elżbiety, która miała na celu wsparcie młodych dziewcząt. Wcześniej, na Ritterstraße 3, prowadzono zakład fotograficzny, który przez lata był w rękach różnych właścicieli, ale jego produkty, jak portrety i widoki miejskie, stały się niezwykle popularne. Przed II wojną światową Ritterstraße była jedną z najbardziej zaludnionych ulic Braniewa, co potwierdzają liczby: w 1930 roku było tam 71 numerów, a w 1939 roku już 101, podczas gdy konkurencyjne ulice takie jak Langgasse i Seeligerstr. miały odpowiednio 82 i 74 numery.

Fundacja św. Elżbiety

W latach 1915–1916 na Ritterstraße 71 stworzono Fundację św. Elżbiety (St. Elisabeth-Stift), która funkcjonowała jako katolicki zakład wychowawczy dla dziewcząt. Twórcą tej inicjatywy był archiprezbiter oraz proboszcz parafii św. Katarzyny, Max Rechelt, żyjący w latach 1866–1931. W 1922 roku, w ramach reorganizacji, pensjonariuszki przeniesiono do klasztoru sióstr katarzynek, a nowa placówka skupiła się na resocjalizacji i edukacji „upadłych dziewcząt”. Jej lokalizacja, na obrzeżach miasta, sprzyjała pewnej dyskrecji, a z czasem zaczęto nazywać ją katolickim zakładem Magdalenek, co wprowadzało do dyskursu lokalnego kontrast w stosunku do fundacji podobnego charakteru, jak Fundacja św. Magdaleny (Magdalenenstift), która została otwarta 4 listopada 1907 roku w katolickiej okolicy miasta, przy Teichstraße.

Dzięki opiece sióstr katarzynek z lokalnego klasztoru, dziewczęta uczyły się m.in. prac domowych i rzemiosła. Niemniej jednak, działalność ta spotykała się z krytyką w konserwatywnych kręgach Kościoła katolickiego. W 1930 roku fundacją opiekował się prof. Steinmann z Państwowej Akademii w Braniewie. Niestety, z powodu nadciągającego frontu radzieckiego fundacja została zamknięta 20 lutego 1945 roku. Współczesny budynek przy tym adresie, noszący numer 55, przekształcono na mieszkania socjalne i przez swój kształt uzyskał przydomek „Belweder”. Jest to jednak nazwa ironiczna, ponieważ budynek ten również zyskał złą sławę z powodu częstych problemów prawnych niektórych lokatorów.

Po 1945 roku

Po zakończeniu II wojny światowej ulica 9 Maja stała się jedną z pierwszych, w której osiedlili się polscy mieszkańcy Braniewa. W rezultacie niektóre numery budynków pozostały niezmienione, takie jak 13, 15, 17, 19. Ulica jest narażona na podtopienia z powodu niskiego położenia w stosunku do morza (2–3 m nad poziomem morza). Tak jak miało to miejsce podczas powodzi w 2002 roku, wysokie poziomy wód w rzece Pasłęce mogą tam powodować poważne utrudnienia. Na mocy uchwały nr XXVII/272/21 Rady Miejskiej w Braniewie z 25 sierpnia 2021 roku, ulica ta została przekształcona z kategorii drogi powiatowej na drogę gminną.

---

Oceń: Ulica 9 Maja w Braniewie

---