Ulica Gdańska w Braniewie

---

Historia

Historia Braniewa jest pełna dramatycznych zwrotów. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości sięga 1254 roku, jednak ze względu na nieustanne konflikty z plemionami pruskimi, gród był wielokrotnie niszczony. Zniszczenia miały miejsce w latach 1242, 1261 i 1277, co doprowadziło do decyzji o przeniesieniu lokalizacji „dwa rzuty kamieniem” w górę rzeki, gdzie zapewniono lepsze warunki obronne.

Nowe miejsce budowy znajdowało się w naturalnym zakolu Pasłęki, które chroniło wzgórze ze wszystkich stron poza wschodnią, gdzie przekopano fosę. Miasto zostało zaplanowane w formie regularnego prostokąta o wymiarach 400 na 250 metrów, otoczone fosą i wałem drewniano-ziemnym, który w XIV wieku został przekształcony w kamienny mur. Na centralnej osi Starego Miasta mieściła się ulica Długa (Langgasse), obok której zlokalizowany był ratusz miejski. To była najważniejsza ulica Braniewa, gdzie zamieszkiwał patrycjat, a także miała duże znaczenie handlowe – to tam odbywały się liczne transakcje i spotkania.

Ulica Długa zamykana była od zachodu przez Bramę Wysoką (nr 1 Hoge Thor na planie z 1635 roku), a od wschodu przez Bramę Młyńską (nr 6 Mühlen Thor). Znajdowała się ona na głównym szlaku komunikacyjnym łączącym Malbork i Elbląg z Królewcem, co czyniło ją kluczowym punktem w regionie.

Okres II wojny światowej był tragiczny dla Braniewa. W lutym i marcu 1945 roku front Armii Czerwonej dotarł do miasta. W wyniku intensywnych bombardowań i ostrzału artyleryjskiego wiele historycznych budynków zniknęło, w tym ratusz. Po wojnie rozpoczęto rozbiórkę ruin, a w ich miejscu zbudowano nowe budynki mieszkalne oraz obiekty handlowe, pozostawiając jednocześnie wiele pustych przestrzeni.

W 1992 roku przy ulicy Gdańskiej 10 powstał nowy budynek, którego inwestorem był PKO BP. Prace projektowe realizowane były przez lokalną pracownię architektoniczną pod kierunkiem Wojciecha Subkowskiego. Współpraca z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków pozwoliła na odpowiednie wkomponowanie bryły nowego obiektu w zabytkowy charakter Starego Miasta. 31 sierpnia 1992 roku w budynku otwarto siedzibę Banku PKO, który przeniósł się z ulicy Basztowej, zwracając zajmowany przez 30 lat budynek siostrom katarzynkom, aby mogły utworzyć placówkę opiekuńczo-wychowawczą. Budynek przy ul. Gdańskiej 10 uzyskał wyróżnienie w 1993 roku w kategorii architektury, przyznane przez Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa za „wkomponowanie w zabudowę staromiejską”.

W 2000 roku z inicjatywy burmistrza Tadeusza Kopacza na bazie dawnego kina „Dar” rozpoczęto budowę nowego centrum kultury. Od 2006 roku obiekt ten funkcjonuje jako Braniewskie Centrum Kultury, które w 2016 roku zostało uhonorowane imieniem swojego twórcy, Tadeusza Kopacza.

7 października 2022 roku w miejscu, gdzie niegdyś stał średniowieczny ratusz, rozpoczęto prace archeologiczne, które mają być pierwszym krokiem w kierunku odbudowy miejskiego ratusza.

Opis i przebieg ulicy

Ulica Gdańska jest jedną z najbardziej historycznych arterii Braniewa, będąc integralną częścią układu urbanistycznego Starego Miasta, którego fundamenty sięgają XIV wieku (rejestr zabytków nr rej.: B/237 z 14.12.1957). Wspólnie z wiekami, łączy ona elementy przeszłości z współczesnością. Dziś jej przebieg jest nieco dłuższy niż w średniowieczu – rozpoczyna się, podobnie jak w tamtych czasach, w okolicach fosy oraz miejskich murów, prowadząc w dół miasta aż do rzeki Pasłęki. Stamtąd kontynuuje swój bieg do miejsca, gdzie spotyka się z ulicami: Kościuszki, Królewiecką oraz placem Piłsudskiego.

Ważnym wydarzeniem dla tej drogi miała miejsce 9 listopada 1994 roku, kiedy to na skrzyżowaniu ulic Gdańskiej, Kościuszki, Królewieckiej oraz pl. Piłsudskiego zainstalowano pierwszą, a jak dotąd jedyną sygnalizację świetlną w Braniewie, co znacznie poprawiło płynność ruchu, zwłaszcza w godzinach szczytu. Całkowity koszt tej inwestycji wyniósł 5 miliardów ówczesnych złotych polskich.

Architektura przy ul. Gdańskiej

Przy ulicy Gdańskiej w Braniewie znajduje się szereg ważnych zabytków, które odzwierciedlają bogatą historię tego regionu. Na szczególną uwagę zasługuje fosa wraz z murami obronnymi miasta, która jest zarejestrowana jako zabytek pod nr rej.: B/49 (537/97) w dniu 14.12.1957.

W obrębie tej ulicy możemy również zobaczyć Zespół Szkół Zawodowych zlokalizowany pod adresem ul. Gdańska 19. Warto zwrócić uwagę na historyczną uczelnię jezuicką, która także znajduje się pod tym samym adresem. Ten zabytek, datowany na lata 1743–1771, figuruje w rejestrze zabytków jako nr B/46 (543/97) od 14.12.1957.

Kolejnym interesującym obiektem jest Wieża Klesza, mieszcząca się pod adresem ul. Gdańska 17-19, która także została wpisana jako zabytek z czasów XIV wieku z numerem rej.: B/239 (542/97) od 14.12.1957.

Warto odwiedzić również Muzeum Ziemi Braniewskiej, które znajduje się na ul. Gdańskiej 19 i jest datowane na lata 1743–1771, zarejestrowane pod nr B/46 (543/97) z 14.12.1957. Ratusz w Braniewie, usytuowany pomiędzy skrzyżowaniem z ul. Kromera i Hozjusza, również zasługuje na uwagę, jako zabytek zarejestrowany nr B/38 (534/97) w dniu 14.12.1957.

Tuż obok, przy rogu ulic Gdańskiej i Katedralnej, znajdują się wnętrza Braniewskiego Centrum Kultury, które było kiedyś znane jako Dwór Artusa. Na koniec nie można zapomnieć o moście na rzece Pasłęka, który stanowi istotny element lokalnego krajobrazu.

---

Oceń: Ulica Gdańska w Braniewie

---