Bazylika św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie

---

Historia

Historia kościoła, który obecnie znamy jako bazylikę św. Katarzyny Aleksandryjskiej, sięga czasów, kiedy rozpoczęto budowę na miejscu wcześniejszej drewnianej konstrukcji. Prace nad prezbiterium miały miejsce w latach 1343 lub 1346, a już w 1350 roku przystąpiono do budowy nawy. Początkowo planowano, aby kościół miał charakter pseudobazyliki, jednak w 1367 roku zdecydowano o wprowadzeniu koncepcji układu halowego.

W 1381 roku kościół był już nakryty dachem i miał okna z przeszkleń. Budowa wieży miała miejsce po roku 1420, a w 1425 roku na wieży zainstalowano zegar. Sklepienie zostało rozpięte w 1442 roku. W wyniku pożaru, który wydarzył się w 1480 roku, kościół doznał niewielkich zniszczeń, które zostały usunięte do końca tego stulecia, a podczas prac zmieniono szczyt korpusu. W 1536 roku wieża została podwyższona przez mistrza Mikołaja z Ornety.

Budowniczym halowego kościoła był Heinrich Penkune, a po nim Godiko Hamm. Następnie, po roku 1381, prace kontynuowali mistrzowie Berndt i Jan, a ich dzieło wykazuje liczne podobieństwa do kościoła św. Bartłomieja w Demmin na Pomorzu.

Rok 1500 przyniósł nowe zmiany, ponieważ biskup Łukasz Watzenrode zainicjował budowę murowanej emporę muzycznej obok prezbiterium. W 1494 roku, również z fundacji biskupa Watzenrodego, powstała nagrobna płyta biskupa Pawła Legendorfa, który zmarł w 1467 roku. Po wojennych zniszczeniach, będącym wątpliwością przyszło zabezpieczenie tej płyty, co się udało dzięki Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, które po konserwacji ustawiło ją w refektarzu w zamku w Lidzbarku Warmińskim.

W kaplicy Ostatniej Wieczerzy znajdował się cenny późnogotycki poliptyk, wzorowany na ołtarzach antwerpskich. Natomiast w kaplicy Matki Boskiej można było podziwiać malowany tryptyk, który powstał w 1485 roku, ufundowany przez kanonika Tomasza Wernera.

W latach 1855–1859 kościół przeszedł istotną przebudowę w stylu neogotyckim, kiedy to dodano schodkowy szczyt. Niestety, na początku 1945 roku wieża kościelna została wysadzona w powietrze przez wojska niemieckie, co spowodowało, że większość budowli uległa zniszczeniu, w tym też sklepienia. Ocalała jedynie południowa strona obiektu oraz część północnej, chór wschodni i jeden z dziesięciu filarów.

Kościół pozostawał w ruinie przez długie lata, aż do roku 1979, kiedy to pod przewodnictwem nowego proboszcza ks. Tadeusza Brandysa rozpoczęto odbudowę. Pierwszą mszę św. w odbudowanym kościele odprawiono podczas pasterki w 1981 roku, w trudnym czasie stanu wojennego. Z kolei konsekracja miała miejsce w 1986 roku. W końcu w roku 2001 świątynia św. Katarzyny w Braniewie otrzymała zaszczytny tytuł bazyliki mniejszej.

Architektura

Budowla, którą mamy na myśli, to imponująca bazylika trójnawowa. Jej dominującym elementem jest

63-metrowa wieża, która wyróżnia się dziewięcioma rzędami blend i okien, tworzącą niezwykle atrakcyjną fasadę. Fasada wschodnia zwraca uwagę na rozbudowany szczyt, długą latarenkę oraz wysokie, pięcioboczne prezbiterium. Do prezbiterium przylegają wyjątkowe narożne rotundy oraz zakrystie, co znacząco podnosi walory architektoniczne obiektu.

Wnętrze tej niezwykłej bazyliki jest przestronne i puste, a jego nowoczesne wyposażenie stanowi interesujący kontrast z gotyckim stylem budynku. Nad nawami zachwycają sklepienia gwiaździste, które dodają uroku wnętrzu, a w prezbiterium można zobaczyć dwie gotyckie rzeźby, które są świadectwem artystycznych tradycji epoki.

Organy

Historia

Organy, które obecnie znajdują się w Braniewie, zostały zbudowane w 1951 roku przez renomowaną firmę Stockmann. Zastosowano w nich 31 głosów, co według katalogu przedstawia się jako 29 głosów, co czyni je unikatowym instrumentem. Początkowo organowy mechanizm został stworzony dla kościoła św. Klemensa w Dortmundzie.

Po przeniesieniu do Braniewa instrument przeszedł znaczne zmiany. W wyniku rozbudowy, która miała miejsce w październiku 2017 roku, dodano jeszcze 9 nowych głosów do sekcji manuału II, co umożliwiło zwiększenie możliwości brzmieniowych organów. Pracami montażowymi oraz rozbudową zajmował się organmistrz Tomasz Szałajda, który włożył wiele wysiłku w ostateczny kształt i brzmienie instrumentu.

Dyspozycja

Manuał I	Manuał II	Manuał III	Pedał
1. Bordun 16′	1. Rohrgedackt 8′	1. Geigenprinzipal 8′	1. Prinzipalbass 16′
2. Prinzipal 8′	2. Quintade 8′	2. Flute harmonique 8′	2. Subbass 16′
3. Gedackt 8′	3. Prinzipal 4′	3. Dolce 8′	3. Zartbass 16′ *
4. Salizional 8′	4. Blockflöte 4′	4. Schwebung 8′	4. Octavbass 8′
5. Oktave 4′	5. Flageolett 2′	5. Rohrflöte 4′	5. Gedacktbass 8′
6. Gemshorn 4′	6. Sifflöte 1 1/3′	6. Prästant 4′	6. Choralbass 4′
7. Rauschpfeife 2 2/3′	7. Nachthorn 1′	7. Nasat 2 2/3′	7. Waldflöte 2′
8. Mixtur 5-6 fach	8. Cymbel 2-3 fach	8. Oktave 2′	8. Hintersatz 5 fach
9. Fagott 16′	9. Krummhorn 8′	9. Hohlflöte 2′	9. Posaune 16′
10. Trompete 8′	_	10. Terz 1 3/5′	10. Fagott 16′ (tr. I)
_	_	11. Scharff 4 fach	11. Trompete 8′
_	_	12. Dulzian 16′	_
_	_	13. Oboe 8′	_

Dzwony

W przeszłości, przed czasami zawirowań wojennych, w kościele znajdowały się trzy dzwony, z których wyróżniał się dzwon ważący 4,5 tony, będący największym tego typu obiektem w Prusach Wschodnich. Aktualnie dzwon ten znajduje się w Kornelimünster, natomiast mniejsze dzwony pozostały w Kalkar oraz Kempen. Obecnie na wieży kościoła wiszą cztery dzwony, które zostały odlane w Taciszowie.

Typ	Nazwa	Waga (kg)	Ton uderzeniowy	Średnica (cm)	Producent
Mały dzwon	Św. Jan Paweł II	około 350	h'(-)	około 83	Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów
Średni dzwon	Św. Katarzyna	około 700	fis’/ges'(+)	około 100	Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów
Duży dzwon	Bł. Regina Protmann	około 900	f'(-)	około 110	Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów
Największy dzwon	Maryja	około 1200	e’	około 125	Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów

---

Oceń: Bazylika św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie

---