Koźlin (Braniewo)

---

Historia przedmieścia Koźlin

Historia osiedla Koźlin sięga znacznie dalej w przeszłość niż dzieje samego miasta Braniewo. Już przed przybyciem zakonu krzyżackiego na te tereny istniała tu pruska osada Warmów, znana jako Brusebergue. Osada ta była ulokowana w strategicznym miejscu, na wzgórzu, w pobliżu brodu na Pasłęce, a także niedaleko ujścia rzeki do Zalewu Wiślanego. Pilastry handlowe starożytności wskazują, że przez ten bród przechodził ważny szlak handlowy, łączący kraje basenu Morza Śródziemnego z obszarami położonymi wzdłuż południowego brzegu Morza Bałtyckiego. W późniejszych latach z terenów w okolicy Koźlina wydobyto m.in. arabskie monety, co potwierdza jego znaczenie handlowe w minionych wiekach.

W około 1240 roku, osada została podbita przez zakon krzyżacki, który prowadził misję chrystianizacyjną i kolonizacyjną. Po zdobyciu Brusebergue, Krzyżacy postanowili wybudować na tym miejscu mały, ziemno-drewniany zamek, nazywany strażnicą. Zaledwie kilka lat później, w 1254 roku, gród uzyskał prawa miejskie od biskupa Anzelma, co stanowiło ważny krok w jego rozwoju. Niestety, w 1261 roku, osada została całkowicie zniszczona przez wodza Warmów Glappo, co jednak nie oznaczało końca jej istnienia. Po kilku latach, w 1273 roku, mieszkańcy zdecydowali się na odbudowanie grodziska, tym razem w bardziej obronnej lokalizacji. Dzięki zapisom niemieckiego kronikarza Piotra z Dusburga, wiadomo, że osadę przeniesiono w górę rzeki, co pozwoliło na jej dalszy rozwój.

Odbudowany gród odzyskał prawa miejskie w 1284 roku. Przywilej prawa lubeckiego umożliwił miastu korzystanie z szerokiego terytorium obu brzegów rzeki Pasłęki, a także zapewnił mieszkańcom znaczne swobody w zakresie samorządu oraz sądownictwa. Braniewo zaczęło się prężnie rozwijać, co miało wpływ także na przedmieście Koźlin, które zaczęło się rozbudowywać na północ od murów obronnych Starego Miasta, w kierunku pierwotnej lokalizacji grodziska.

W XIV wieku Braniewo przystąpiło do Hanzy, co z kolei przyczyniło się do rozbudowy portu. Rada miejska w 1401 roku postanowiła o rozbudowie spichlerzy zbożowych i ramp ładunkowych w porcie, co miało ogromny wpływ na rozwój Koźlina. W obliczu rosnącego handlu zaczęły się tutaj budować kramy rybne oraz portowe karczmy. Około 1402 roku, na przedmieściu zaczęto eksploatować cmentarz (zobacz: cmentarz św. Jana w Braniewie), a także zbudowano niewielki kościółek.

Pomimo wojen i epidemii, liczba mieszkańców Braniewa oraz przedmieścia Koźlin rosła. W 1579 roku w Starym Mieście znajdowało się 275 domów w Starym Mieście oraz 99 domów w Koźlinie. Jednak osiedle zmagało się z wieloma zagrożeniami, w tym licznymi pożarami. Dnia 10 lipca 1626 roku, wskutek działań wojsk króla Gustawa, Koźlin został spalony, a w 1669 roku wybuchł kolejny dużych pożar. Do kolejnych zniszczeń doszło w 1700 roku w wyniku pożaru, który zniszczył lokal należący do Georga Lunitza oraz kilka sąsiednich domów. Ostatecznie pożary te doprowadziły do wdrożenia rozwiązań, które miały na celu poprawę bezpieczeństwa, takich jak pokrycie dachów dachówką zamiast strzechy oraz zatrudnienie kominiarza. W latach 1845 i 1861 miały miejsce kolejne wielkie pożary.

Rok 1772 przyniósł zmiany, gdy Braniewo stało się częścią Królestwa Prus. Nowe władze połączyły w 1773 roku lewo- i prawobrzeżne miasto, co wpłynęło na wyrównanie statusu społecznego mieszkańców. Na przedmieściu Koźlin zaczęły powstawać nowe fabryki, w tym w 1854 roku browar, a także instytucje jak w 1879 roku budynek sądu krajowego i rejonowego. Dodatkowo, w 1892 roku gimnazjum braniewskie zyskało boisko sportowe w sąsiedztwie ul. Neue Dammstraße (ulica Morska) oraz rzeki Pasłęki w pobliżu kościoła św. Krzyża. Wkrótce powstał również cmentarz Magdalenenfriedhof przy ul. Neue Dammstraße. W połowie XIX wieku Koźlin wchłonął także sąsiednią dzielnicę o nazwie Fromborskie Przedmieście (Frauenburger Vorstadt).

Przedmieście Koźlin (Köslin) istniało jako administracyjna dzielnica Braniewa przez wiele lat, aż do 1945 roku. Po zakończeniu II wojny światowej, historyczna odrębność Koźlina oraz jego nazwa zniknęły z codziennego użycia wśród mieszkańców Braniewa.

Koźlin w literaturze

Ważną postacią związaną z Braniewem był Josef Wiener-Braunsberg, pisarz, który osiedlił się w Berlinie. W 1866 roku stworzył on humorystyczny wiersz pt. „Wie´s Minchen Kutzer vom Köslin in Berlin erging” (Jak się wiodło Minchenowi Kutzer z Koźlina w Berlinie). Wiersz ten przedstawia stereotypową postać mieszkańca Prus Wschodnich, prostego robotnika z Koźlina, który z trudem odnajduje się w zgiełku wielkiego miasta.

---

Oceń: Koźlin (Braniewo)

---