Budynek Sądu Rejonowego w Braniewie

---

Lokalizacja

Budynek Sądu Rejonowego znajduje się w dogodnej lokalizacji w bliskim sąsiedztwie centrum miasta. Obiekt sąsiaduje z Oddziałem Zewnętrznym w Braniewie Aresztu w Elblągu, co czyni go łatwo dostępnym dla interesantów.

Wejście do budynku sądu usytuowane jest przy ulicy Sądowej 1, co zapewnia wygodny dostęp dla osób odwiedzających.

Historia i architektura

Historia do 1945

W wyniku wprowadzenia ustawy z dnia 27 stycznia 1877 roku dotyczącej reorganizacji sądownictwa w Prusach i Niemczech, stworzono zharmonizowaną strukturę sądownictwa. W miejsce wcześniejszych sądów miejskich oraz powiatowych powstał czterostopniowy system, który obejmował: sądy rejonowe (I instancji – Amtsgericht), sądy krajowe (II instancji – Landgericht), wyższe sądy krajowe (III instancji – Oberlandesgericht) oraz Sąd Rzeszy w Lipsku, który pełnił rolę sądu najwyższej instancji (Reichsgericht).

Dzięki tej reorganizacji, Braniewo zostało siedzibą zarówno sądu krajowego, jak i rejonowego. Sąd krajowy był podległy Wyższemu Sądowi Krajowemu w Królewcu, a jego działalność zainaugurowano 1 października 1879 roku. Sąd ten odgrywał kluczową rolę jako II instancja w sprawach cywilnych i karnych, które były wcześniej rozpatrywane przez sądy rejonowe. Sąd krajowy był odpowiedzialny za rozstrzyganie ważnych spraw, które nie mieściły się w kompetencjach sądów I instancji.

W skład rejonu Sądu Krajowego wchodziły obszary zamieszkane przez niemal 200 tys. osób. Na jego czoło stawał prezydent sądu, przy czym w wydziałach cywilnym i karnym pracowało dwóch dyrektorów oraz siedmiu sędziów. W obszarze podległym Sądowi Krajowemu w Braniewie funkcjonowało dziesięć sądów rejonowych, rozrzuconych w różnych miejscowościach, takich jak Mamonowo czy Morąg, a apelacje od wyroków były kierowane do Wyższego Sądu Krajowego.

Nowa siedziba sądu została wybudowana w latach 1878–1879 i stanowiła przykład niemieckiej architektury urzędowej z końca XIX wieku. Finansowanie tego przedsięwzięcia zrealizowano z kontrybucji, które Prusy uzyskały po wygranej wojnie z Francją w 1871 roku.

W trakcie II wojny światowej, budynek został znacznie uszkodzony na skutek ataków sowieckich między 5 lutego a 20 marca 1945 roku. Niestety, doszło do częściowego zawalenia się skrzydła południowego oraz uszkodzenia ściany północnego skrzydła, które obejmowało klatkę schodową.

Historia po 1945

Po zakończeniu wojny, na podstawie uchwały Rady Ministrów z dnia 14 marca 1945 roku, powiat braniewski wszedł w skład Ziem Odzyskanych. Wówczas obszar ten był częścią „okręgu IV Prusy Wschodnie”, zwanym także „Okręgiem Mazurskim”. Mimo iż przedwojenny budynek sądu był chwilowo nieużyteczny, tymczasowa siedziba sądu została przeniesiona do budynku znajdującego się przy ul. Szkolnej.

Zabytkowy gmach sądu przez kolejne lata pozostawał nieużytkowany, co prowadziło do jego coraz większej dewastacji. W 1959 roku podjęto decyzję o konieczności remontu. Prace koncentrowały się na naprawie dachu oraz stropów, a także odbudowie uszkodzonych cokół i ścian. Prawdziwa metamorfoza budynku miała miejsce w latach 1969–1974, kiedy przeprowadzono gruntowny remont oraz odbudowano południowe skrzydło. W 1974 roku sąd powrócił na nowo do tego obiektu.

W międzyczasie niemal cały parter zajmowała ekspozytura Archiwum Państwowego z Malborka, a po pożarze budynku Urzędu Miasta przy ul. Kościuszki w 1984 roku, archiwum zostało przeniesione do Malborka. To spowodowało przekształcenie parteru budynku na tymczasową siedzibę urzędu miejskiego. Archiwum już nigdy nie wróciło do Braniewa.

W obiekcie mieściła się również Filia Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej, która po pożarze Urzędu Miasta w 1984 roku tymczasowo osiedliła się w budynku sądu. Powróciła w 1988 roku, jednak do innych pomieszczeń, które zapewniały lepsze warunki lokalowe dla czytelników. Biblioteka opuściła budynek w 1994 roku, przenosząc się pod arkady Zespołu Szkół Zawodowych przy ul. Gdańskiej.

30 listopada 1994 roku gmach sądu został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 406/94. W latach 2011-2012 zrealizowano modernizację przestrzeni przed sądem, gdzie utworzono małe rondo, zgodnie z wytycznymi konserwatora zabytków. Natomiast podczas remontu w 2015 roku przywrócono dziewiętnastowieczny wygląd elewacji budynku.

---

Oceń: Budynek Sądu Rejonowego w Braniewie

---