Kościół św. Krzyża w Braniewie

Historia tego sanktuarium sięga już 1625 roku, kiedy to miejscowy artysta, Lorenz Maaß, stworzył obraz przedstawiający Trójcę Świętą. Obraz ten zawieszono na dębie na przedmieściach Braniewa. W tym czasie Polska borykała się z działaniami zbrojnymi przeciwko Szwecji, a w roku 1626 wybuchła kolejna wojna polsko-szwedzka. Nocą 9 lipca tego samego roku, szwedzcy żołnierze dostrzegli wiszący wizerunek i zaczęli w niego strzelać. W wyniku tego incydentu, pojawiły się dziury, z których zaczęła wypływać ciecz przypominająca krew, co mieszkańcy uznali za cud.

Chociaż początkowo uważano, że obraz został skradziony przez Szwedów, prawda była inna. Książę Władysław, późniejszy król Władysław IV, postanowił uratować obraz przed profanacją. Wydał rozkaz i jeden z jego dowódców nocą wspólnie z armią podjął się misji odzyskania dzieła. Obraz, po kolejnych perypetiach, dotarł do Warszawy, do Zamku Królewskiego, gdzie przebywał przez następne czterdzieści lat. W tym czasie obraz wystawiano publicznie tylko raz w roku, podczas uroczystości Bożego Ciała.

W miarę budowy nowego kościoła przez jezuitów w Braniewie, który był odpowiedzią na potrzebę mającą na celu odbudowę lokalnej wspólnoty, zaczęli oni starać się o odzyskanie obrazu, a w tej kwestii zciągnęli pomoc od biskupa Tadeusza Ujejskiego, co zaowocowało jego powrotem do Braniewa w 1672 roku. Ten moment nie był jednak końcem perypetii, bo nowo wybudowana kaplica nie przetrwała długo, ponieważ spłonęła podczas pożaru. Podobny los spotkał później drewniany kościół, co skłoniło jezuitów do budowy obecnego, murowanego obiektu.

W roku 1722 biskup warmiński Teodor Andrzej Potocki udzielił zgody na wzniesienie nowego kościoła murowanego. Kamień węgielny położono 1 lipca 1723 roku, a świątynia została konsekrowana przez biskupa pomocniczego Michała Remigiusza Łaszewskiego we wrześniu 1731 roku. Ostateczne prace budowlane, w tym zakończenie kopuły, trwały do 1742 roku. Po zakończeniu budowy, opiekę nad kościołem przejęli jezuici, aż do momentu jego kasacji w Prusach Wschodnich, gdy opiekę nad nim zaczęli sprawować duchowni z kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie.

Od 1923 roku, kiedy to niemieccy redemptoryści przejęli pieczę nad świątynią, podjęli się jej remontu oraz budowy nowego klasztoru. Obiekt ten zmodernizowano w stylu nawiązującym do wcześniejszej architektury. Po II wojnie światowej, gospodarstwo kościoła przeszło w ręce polskich redemptorystów, którzy również przystąpili do odbudowy i odnowy obiektu.

W 2009 roku, dzięki dekretowi arcybiskupa metropolity warmińskiego, kościół zyskał status Archidiecezjalnego Sanktuarium Krzyża Świętego, co potwierdza jego niezwykłą wartość kulturową i religijną.

Barokowa struktura kościoła została zaprojektowana na planie krzyża greckiego, z prominentną kopułą na skrzyżowaniu ramion, a obiekt wzniesiony jest z cegły i otynkowany. Elewacje budynku zdobią nisze z posągami, a jego wnętrze charakteryzuje bogata dekoracja sztukatorska oraz polichromia z 1951 roku zdobiąca sklepienie.

Wewnętrzne umeblowanie kościoła wyraża styl barokowy, a ołtarze – główny oraz dwa boczne – tworzą spójną kompozycję artystyczną. Warto zwrócić uwagę na ołtarz główny z 1738 roku, który zawiera obraz „Tronu Łaski” z 1625 roku oraz wizerunek św. Jana Nepomucena. Boczne ołtarze, poświęcone Matce Bożej Bolesnej i św. Walentemu, również zasługują na uwagę ze względu na ich artystyczny kunszt. Pośród ich elementów wyróżniają się ambona wykonana przez Jana Freya oraz drewniana chrzcielnica w formie kielicha, a także malowidła na szkle w wewnętrznym portalu przedstawiające Znalezienie Krzyża Świętego oraz jego Podwyższenie.