Cmentarz przy ul. Morskiej w Braniewie

---

Powstanie i historia cmentarza

Cmentarz położony jest pomiędzy ulicą Morską a rzeką Pasłęką. Jego budowa miała miejsce pod koniec XIX wieku, w momencie, gdy miejsca na cmentarzu św. Jana stały się niewystarczające, natomiast trudności z pochówkami na cmentarzu św. Katarzyny wynikały z zalegających wód gruntowych po opadach. Cmentarz ten został uwzględniony na mapie z 1913 roku. Do roku 1945 funkcjonował jako „nowy cmentarz” (neuer Friedhof), w odróżnieniu od św. Katarzyny, nazywanego starym (alter Friedhof).

Ogrodzenie od strony ulicy Morskiej tworzy solidny mur z kamienia, wyposażony w metalową kratę oraz zachowaną przedwojenną bramę, która ma cechy zabytkowe. Drogi wewnętrzne cmentarza stanowią alejki wyłożone kostką brukową, a układ zieleni wysokiej został zachowany. Cmentarz dysponuje jednym ujęciem wody z sieci wodociągowej. W jego obrębie urządzono 3219 miejsc grzebalnych. Obecnie cmentarz jest niemal w całości zajęty grobami, a pochówki odbywają się jedynie w istniejących grobach, co powoduje, że nie ma już nowych miejsc do pochówku.

Przed II wojną światową na terenie cmentarza istniał pomnik (Kriegerdenkmal) upamiętniający poległych żołnierzy I wojny światowej z lat 1914/1915. Była to niewielka kapliczka z piaskowca z miedzianym dachem hełmowym, w której znajdowała się rzeźba Matki Boskiej Bolesnej (łac. Mater Dolorosa), stworzona przez znanego elbląskiego rzeźbiarza Heinricha Splietha (1877–1929). Po zakończeniu wojny, pomnik nie zachował się.

Po II wojnie światowej teren cmentarza został na nowo zagospodarowany, co wiązało się z likwidacją wszystkich przedwojennych nagrobków. W dniu 10 września 1994 roku odsłonięto pomnik upamiętniający tych, „którzy zginęli w Tajgach Sybiru i nie było im dane powrócić do ojczyzny”. Uroczystość została rozpoczęta mszą św. w bazylice św. Katarzyny. Po mszy procesja niosąc urnę, zawierającą listę rodaków, którzy nie zdołali wrócić z Syberii do ojczyzny, przeszła na cmentarz. Urna została umieszczona wewnątrz pomnika, a w czynności wmurowywania brali udział wszyscy, którzy przyczynili się do jego powstania. Wsparcie dla realizacji tego projektu zorganizował braniewski oddział Związku Sybiraków, kierowany przez prezesa Eugeniusza Kunca.

Cmentarz obejmuje także działkę klasztoru oo. redemptorystów, oznakowaną dużym metalowym krzyżem, na której chowani są zmarli zakonnicy (ojcowie i bracia) z pobliskiego klasztoru przy ul. Świętokrzyskiej. W roku 2023 znajdowało się tam 8 nagrobków ojców i braci zakonnych, a także 2 groby księży z parafii św. Katarzyny w Braniewie.

Pochowani na cmentarzu przy ul. Morskiej w Braniewie

Na cmentarzu przy ulicy Morskiej w Braniewie, można znaleźć groby wielu wybitnych osób, które wpłynęły na życie społeczności lokalnej oraz historię regionu. Oto niektórzy z nich:

• Eugen Brachvogel (1882–1942) – był księdzem katolickim, historykiem Warmii, oraz autorem wielu prac literackich. Jako wychowawca, duszpasterz oraz społecznik, odegrał kluczową rolę w pierwszej połowie XX wieku, pełniąc funkcję rektora seminarium duchownego w Braniewie. Niestety, jego grób nie zachował się do dziś.
• Tadeusz Brandys (1936–2010) – prałat i wieloletni proboszcz bazyliki św. Katarzyny w Braniewie, znany z zasług dla lokalnej wspólnoty.
• Wojciech Iwulski (1915–1990) – ceniony fotograf, który brał udział w kampanii wrześniowej 1939 roku. Stanowił ważną postać w Armii Krajowej oraz był aktywnym działaczem społecznym.
• Leon Jarmałkowicz (1941–2001) – nauczyciel i harcmistrz Związku Harcerstwa Polskiego, również aktywny społecznik, który angażował się w lokalne inicjatywy.
• Henryk Mroziński (1957–2015) – samorządowiec, szef gminy Braniewo w latach 1996–2002, a później burmistrz Braniewa przez okres 2002–2014.
• Andrzej Piotrowski (1946–2014) – lekarz oraz poseł na Sejm II kadencji. Jego wpływ na politykę oraz medycynę był znaczący.
• Stanisław Solarz CSsR (1894–1974) – redemptorysta oraz proboszcz parafii św. Krzyża w Braniewie. Działał na rzecz ubogich oraz organizował tajne nauczanie w czasie wojny. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi przez prezydenta Ignacego Mościckiego.
• Apolinary Skrodzki (1913–1986) – nauczyciel i społecznik, który uczestniczył w kampanii wrześniowej, był członkiem Armii Krajowej oraz pierwszym przewodniczącym Towarzystwa Miłośników Braniewa.
• Helena Tyszkiewicz (1928–2023) – bibliotekarka, poetka i publicystka, która przez całe życie angażowała się w kulturę oraz sztukę na terenie Braniewa.

Każda z tych osób zostawiła po sobie trwały ślad w historii miejscowości oraz w sercach mieszkańców.

Patronka cmentarza

Święta Magdalena jest osobą szczególnie czczoną jako patronka cmentarza, a także jako pierwsza patronka Braniewa, które uzyskało swoje prawa miejskie 27 grudnia 1254 roku z rąk biskupa Anzelma. Ważne jest jednak, by zauważyć, że nie chodzi tu o znaną postać grzesznej Marii Magdaleny, która w czasie uczty w domu Szymona obmywała łzami stopy Jezusa. Mowa natomiast o Marii Magdalenie z Magdalii – uważanej za „apostołkę apostołów”, która towarzyszyła Jezusowi oraz Jego uczniom.

Warto również dodać, że św. Magdalena była drugą patronką kościoła św. Katarzyny w Braniewie, zbudowanego w XIII wieku. Historia ta nabiera dodatkowego znaczenia, gdy spojrzymy na słowa ówczesnego kanonika warmińskiego, przyszłego biskupa warmińskiego Ambrożego Józefa Geritza, który w 1828 roku zaznaczył, że św. Maria Magdalena pełni rolę patronki miasta, a nie samego kościoła.

Od roku 2000 miasto Braniewo ma nową patronkę – błogosławioną Reginę Protmann, której dziedzictwo i życie wciąż inspirują współczesnych.

---

Oceń: Cmentarz przy ul. Morskiej w Braniewie

---