Tomasz Werner, znany również jako Thomas Werner, był postacią znaczącą w historii polskiej kultury i nauki. Urodził się około 1430 roku w Braniewie, a swoją karierę zawodową związał z miastem Lipsk, gdzie zmarł 23 grudnia 1498 roku.
Pełnił on ważne funkcje jako kustosz oraz kanonik warmiński, co świadczy o jego zaangażowaniu w sprawy kościelne i administracyjne. Jako profesor Uniwersytetu w Lipsku przyczynił się do rozwoju nauki oraz edukacji, będąc wpływową postacią dla wielu studentów i współpracowników.
Werner był również zapalonym bibliofilem, co wskazuje na jego pasję do literatury i książek. Fundator wielu inicjatyw kulturalnych, pozostawił po sobie dziedzictwo, które doceniane jest przez potomne pokolenia.
Życiorys
Tomasz Werner przyszedł na świat w Braniewie, jako jedno z siedmiorga dzieci burmistrza o tym samym imieniu i nazwisku. Jego matką była Katarzyna, z domu Trunzmann. Edukację rozpoczął w rodzinnym mieście, a w semestrze letnim 1448 roku zapisał się na Uniwersytet w Lipsku. Już w 1450 roku uzyskał tytuł bakałarza filozofii. Po tragicznej śmierci ojca w 1453, jego matka ponownie wyszła za mąż za Benedykta von der Schonenwese. W 1454 Tomasz uzyskał tytuł magistra na wydziale filozoficznym, na którym pozostał przez następne 31 lat.
W semestrze letnim 1460 roku, Tomasz Werner zdobył najniższy stopień teologiczny, nazywany ,,kursora”, i po raz pierwszy występuje w źródłach jako wykładowca na wydziale filozoficznym. Od tego momentu stał się członkiem Kolegium Mniejszego w Lipsku. W 1461 roku piastował po raz pierwszy godność dziekana wydziału filozoficznego, a w semestrze zimowym 1464 roku objął stanowisko rektora Uniwersytetu w Lipsku. Półtora roku wcześniej, zdobył stopień teologiczny ,,sentencjariusza”. Warto dodać, że Tomasz Werner cieszył się znacznym majątkiem; w Braniewie posiadał 48,5 morgi gruntu, a jego stan posiadania jeszcze się zwiększył po spadku, który otrzymał w roku 1469.
W kolejnych latach zauważalny był rozwój jego księgozbioru, co stało się możliwe dzięki dziedziczonym funduszom. 20 czerwca 1476 roku, Tomasz po raz pierwszy pojawił się jako kanonik i prałat-kustosz warmińskiej kapituły katedralnej we Fromborku, biorąc również udział w opracowaniu nowych statutów kapitulnych, które zostały nadane przez biskupa Mikołaja Tüngena. Jego wysokie stanowisko kościelne wpłynęło na zaangażowanie Tomasza w działalność dyplomatyczną, jednak głównym obszarem jego aktywności pozostał uniwersytet w Lipsku.
11 marca 1483 roku, kontynuując pracę na wydziale filozoficznym, uzyskał tytuł doktora teologii. Na początku roku 1485 przebywał na Warmii, gdzie zakładał pierwsze bractwo różańcowe w kaplicy przylegającej do kościoła parafialnego w Braniewie. Dla kaplicy brackiej ufundował nowy poliptyk Matki Boskiej Różańcowej, przedstawiający Madonnę z Dzieciątkiem na półksiężycu, z postacią fundatora i jego matki klęczących w modlitwie.
Po czterech latach intensywnej pracy wykładowej na uniwersytecie, Tomasz Werner ponownie przebywał na Warmii w pierwszych miesiącach 1489 roku. 30 stycznia ufundował beneficja wikariuszowskie dla dwóch kapłanów pochodzących z Braniewa. Po śmierci biskupa warmińskiego Mikołaja Tüngena w 1489, uczestniczył w wyborze nowego biskupa, na którego jednogłośnie wybrano kanonika Łukasza Watzenrodego. 2 stycznia 1498 roku Tomasz Werner spisał swoją ostatnią wolę, w której przeznaczył szczodre jałmużny dla klasztoru dominikanów w Lipsku, który wybrał na miejsce swojego pochówku, a także dla innych instytucji, w tym farze lipskiej pod wezwaniem św. Mikołaja oraz kościołowi św. Tomasza w Lipsku.
Na Warmii Tomasz obdarzył jałmużnami finansowymi przytułki Ducha Św. oraz św. Jerzego we Fromborku i w Braniewie. Kościół farny św. Katarzyny w Braniewie, a także kaplica Trójcy Świętej, otrzymały legaty pieniężne na mszę i modlitwy. Pamiętał również o ubogich, przeznaczając środki na zakup odzieży i obuwia. Dodatkowo, ufundował stypendia dla dwóch braniewian w Lipsku.
Po spisaniu testamentu Tomasz Werner pozostał w kontakcie z diecezją. 14 grudnia 1498 roku, pomimo choroby, podpisał swój testament notarialnie, wprowadzając niejasności w niektórych aspektach woli. Przekazał m.in. przybory mszalne dominikanom w Lipsku, co sugeruje, że miał święcenia kapłańskie. Tomasz Werner zmarł 23 grudnia 1498 roku. Zgodnie z jego życzeniem, pochowano go w kościele św. Pawła w Lipsku, gdzie na grobie umieszczono napis: „Roku Pańskiego 1499 dziesiątego dnia kalendów styczniowych umarł wybitny Pan Tomasz Werner z Braniewa, Profesor św. Teologii, członek Kolegium Błogosławionej Maryi, kanonik warmińskiego i życkiego kościoła, który niech odpoczywa w pokoju. Amen”.
W 1513 roku, wykonawcy ostatniej woli Tomasza Werner, ufundowali kolejne beneficjum w braniewskiej farze. Całość jego księgozbioru szacuje się na 170 rękopisów i inkunabułów, co czyni go jednym z najwybitniejszych bibliofilów warmińskich epoki. Wśród osób korzystających z jego zbiorów był m.in. Mikołaj Kopernik.
Przypisy
- Julian Wojtkowski, Kustosz warmiński - Tomasz Werner z Braniewa (†1498) i jego księgozbiór Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 355-375, 1961 r.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Dietrich Heling | Jan Plastwich | Dariusz Lis | Michael Radau | Hermann Kabath | Robert Buchholz | Elimar Klebs | Wolfgang Kaupen | Franz Kröger | Theodor Wiedemann (1833–1897) | Helena Chlebowska | Michael Eduard Regenbrecht | Ernst Lichtenstein | Jacob Lilienthal | Elżbieta Błotnicka-Mazur | Alois Bludau | Ernst Tiessen | Ferdinand Rochel | Adalbert Kraffert | Bernhard SchmeierOceń: Tomasz Werner