Theodor Wiedemann (1833–1897)

---

Życiorys

Theodor Wiedemann przyszedł na świat w Braniewie, położonym w Prusach Wschodnich, w rodzinie o tradycjach ewangelickich. Jego ojcem był Ferdinand Wiedemann, właściciel ziemski oraz browarnik, natomiast matką Friderike Juliane z rodu Degen. Niestety, już w młodym wieku, Theodor stracił obydwoje rodziców – matka zmarła w 1841 roku, a ojciec w 1847.

Choć dokładne okoliczności śmierci Wiedemann nie są znane, przypuszcza się, że mogła być ona związana z epidemią cholery, która nawiedzała region Warmii w połowie XIX wieku. Epidemia ta przyniosła wiele tragedii mieszkańcom tej okolicy w latach 1848, 1852, 1863 oraz 1873.

W 1842 roku, kiedy miał zaledwie 9 lat, rozpoczął naukę w Collegium Fridericianum w Królewcu, gdzie w 1851 roku ukończył gimnazjum z maturą. Następnie kontynuował swoje studia na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu, a po trzech latach przeniósł się na Uniwersytet Humboldtów w Berlinie. W stolicy Niemiec miał zaszczyt być uczniem profesora Leopolda von Rankego, jednego z najwybitniejszych historyków swojego czasu. W 1857 roku obronił swoją rozprawę doktorską, która poświęcona była znanym antycznym pisarzom, a samą pracę napisał w języku łacińskim pod okiem swego mentora.

Po uzyskaniu dyplomu doktoranckiego, Wiedemann wrócił do Prus Wschodnich, gdzie przez pewien czas pracował jako nauczyciel prywatny, co sam później określił jako 12 mrocznych lat swojego życia. W 1869 roku podjął decyzję o powrocie do Berlina, gdzie rozpoczął pracę na stanowisku sekretarza u swojego promotora, profesora Rankego.

Po śmierci żony profesora w 1871 roku, Wiedemann stał się nieocenionym wsparciem dla Rankego. Przez ponad piętnaście lat, pełnił rolę jego osobistego sekretarza i referenta, co zaowocowało bliską współpracą zarówno na gruncie naukowym, jak i osobistym. Ranke, a także inni współpracownicy, podkreślali jego niezastąpioną rolę w pracy naukowej, co potwierdza, że to właśnie Wiedemann był przez 7 dni w tygodniu zawsze blisko mistrza, towarzysząc mu w długich godzinach pracy.

Największym osiągnięciem Theodora Wiedemanna było doprowadzenie do zakończenia po śmierci Rankego dwóch monumentalnych projektów. Pierwszym z nich było wydanie cyklu „Sämtliche Werke”, składającego się z 48 tomów opublikowanych za życia Rankego (1867–1886) oraz kolejnych tomów wydanych pośmiertnie w współpracy z profesorem Alfredem Gove’m i Wiedemannem. Drugim ważnym projektem była seria „Weltgeschichte”, w ramach której wydano sześć tomów za życia Rankego (1881–1885), a kolejne trzy tomy opublikowano w latach 1886–1888.

Theodor Wiedemann zmarł 5 lutego 1897 roku w Berlinie, a jego pogrzeb odbył się trzy dni później na cmentarzu ewangelickim przy kościele św. Zofii. Jego grób znajduje się w tym samym miejscu co grób Leopolda von Rankego, który zmarł 11 lat wcześniej, niestety jednak grób Wiedemanna nie zachował się do współczesnych czasów.

W 2022 roku na rynek wydawniczy trafiła biografia Wiedemanna, zatytułowana „Rankes Sekretär. Theodor Wiedemann und die Bücher-Werkstatt des Altmeisters”, napisana przez Heinza Duchhardta, która odkrywa nowe aspekty życia i pracy tego uznanego historyka.

Publikacje

Liczba publikacji autorstwa Theodora Wiedemanna była stosunkowo niewielka, co można przypisać jego całkowitemu poświęceniu się pracy z mistrzem, profesorem Leopoldem von Rankem. W ustalaniu dorobku twórczego Wiedemanna występują również trudności związane z myleniem jego osoby z innym Theodorem Wiedemannem (1823–1901), katolickim niemieckim historykiem z XIX wieku, który pracował w Bawarii. Heinz Duchhardt, biograf Wiedemanna, wymienia w swoich badaniach następujące prace tego autora:

• De Tacito, Suetonio, Plutarcho, Cassio Dione, Scriptoribus Imperatorum Galbae Et Othonis, Berlin 1857 (dysertacja),
• Sechzehn Jahre in der Werkstatt Leopold von Ranke’s. Ein Beitrag zur Geschichte seiner letzten Lebensjahre, Deutsche Revue über das gesamte nationale Leben der Gegenwart, Jahrgang 16, t. 3, 4, 1891, Jahrgang 17, t. 1, 3, 4, Jahrgang 18, t. 3, 4,
• Über die Zeit der Abfassung der Schrift Rohan’s: De l’interest des Princes et Estats de la Chrestienté, Historiche Zeitschrift 66, 1891,
• Zur Histoire de mon temps König Friedrichs II. von Preußen, Historiche Zeitschrift 67, 1891,
• Zum Nymphenburger Vertrage vom 22. Mai 1741, Historiche Zeitschrift 72, 1894,
• Leopold von Ranke und Bettine von Arnim, Deutsche Revue über das gesamte nationale Leben der Gegenwart, Jahrgang 20, t. 2, 1895,
• Mittheilungen zu Ranke’s Lebensgeschichte, Beilage zur Allgemeinen Zeitung, Nr. 293 vom 19. Dezember 1895,
• Leopold von Ranke und Varnhagen von Ense vor Rankes italienischer Reise, Deutsche Revue über das gesamte nationale Leben der Gegenwart, Jahrgang 21, t. 3, 1896,
• Leopold von Ranke über das Trauerspiel von Friedrich von Uechtritz „Alexander und Darius“, w: Euphorion 3 (1896),
• Leopold von Ranke über die Eintheilung der Geschichte, Allgemeine Zeitung, Beilage Nr. 282 vom 4. Dezember 1896,
• Leopold von Ranke und Varnhagen von Ense nach der Heimkehr Rankes aus Italien, Deutsche Revue über das gesamte nationale Leben der Gegenwart, Jahrgang 26, t. 3, 1901.

Jako współwydawca

• Leopold von Ranke, Weltgeschichte, tom 8, Alfred Dove und Theodor Wiedemann, Lipsk 1887,
• Leopold von Ranke, Sämtliche Werke, tom 51–52, Alfred Dove und Theodor Wiedemann, Lipsk 1888.

---

Oceń: Theodor Wiedemann (1833–1897)

---