Jan Preuck

---

Życiorys

Jan Preuck, postać znacząca dla historii regionu, przyszedł na świat w 1575 roku, we wnętrzach zamku w Braniewie. Dnia 3 sierpnia tego samego roku nastąpiło jego chrzczenie w kościele św. Katarzyny. Urodził się w rodzinie, która miała już ugruntowaną pozycję w pruskiej społeczności, z legacjami sięgającymi wcześniejszych stuleci. Jego dziadek oraz ojciec, Michał, pełnili w XVI wieku rolę starostów braniewskich. Dzięki małżeństwu ojca z Anną Hozjuszówną, córką brata biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza, Jan zyskał dostęp do elitarnego kręgu współpracowników kardynała, a jego ojciec został marszałkiem jego dworu.

W swoich młodzieńczych latach Jan Preuck pobierał nauki w renomowanym kolegium braniewskim. W latach 1596–1600 kontynuował swoje kształcenie w Rzymie, studiując teologię. Już 10 września 1593 roku, w wieku zaledwie 18 lat, został uhonorowany godnością kanonika warmińskiego we Fromborku, gdzie zasłużył na ołtarz kanonicki św. Jana Chrzciciela. Jego szybki awans był bardziej wymownym echem osiągnięć jego ojca na polu współpracy z biskupami warmińskimi niż wyrazem osobistych zasług Jana.

Objęcie urzędów kościelnych miało zapewnić mu stabilność finansową, ponieważ rodzinny majątek, wieś Wróblik, przeszedł w ręce jego starszego brata. 9 września 1596 roku Jan Preuck formalnie zasiadł na kanonii we Fromborku. Krótko potem, 20 grudnia, kapituła po raz kolejny uznała jego potencjał, udzielając zgody na wyjazd na studia do Collegium Germanicum w Rzymie, a dochody, które czerpał z kanonii, służyły mu jako stypendium.

Do swego regionu Jan powrócił w 1600 roku, a jego młody wiek nie przeszkodził w zdobyciu zaufania, gdy został wybrany kanclerzem kapituły warmińskiej. W czasie konfliktu polsko-szwedzkiego między 1626 a 1629 rokiem, z uwagi na przejęcie Fromborka przez Szwedów, Jan na nowo zasilił szeregi studentów w Rzymie.

15 grudnia 1529 roku spisał testament, który uzyskał honorową akceptację 29 kwietnia 1631 roku. Cały swój majątek Jan przeznaczył na fundację stypendialną Collegium Varmiense. Po powrocie na Warmię, zmagał się z chorobą, co skłoniło go do postojów w klasztorze w Oliwie, gdzie zmarł 16 września 1631 roku. Jan Preuck spoczął w tym samym miejscu, gdzie zakończył swoje życie.

Po jego śmierci, dwie siostry Jana wystąpiły z prośbą do kapituły warmińskiej o dziedziczenie spadku po zmarłym bracie, jednakże ich aspiracje zostały odrzucone, zgodnie z wolą Jana, który zabezpieczył fundację według swoich przekonań.

Fundacja im. Jana Preucka

Jan Preuck, wspaniały fundator, pozostawił cały swój majątek na rzecz fundacji, która z dużym zaangażowaniem wspiera zdolnych studentów pragnących podjąć studia w Rzymie. Fundacja ta, nazwana Collegium Varmiense, uzyskała odpowiednie zezwolenia od kurii oraz przeora norbertanów na lokalizację w obrębie ich rzymskiego klasztoru. Testament Preucka został zatwierdzony przez kapitułę fromborską, która również nadzorowała jego wykonanie.

Stypendium przyznawane przez fundację miało na celu wspieranie studentów na trzyletnich studiach w dziedzinach takich jak filozofia, prawo oraz teologia. Otrzymywać je mogły zarówno osoby duchowne, jak i świeckie. Kapituła warmińska, jako realizator testamentu, dokładnie weryfikowała kandydatów, sprawdzając ich wykształcenie, brak majątku oraz odbierając wyznanie wiary od aplikujących.

Fundacja nie ograniczała się jedynie do przyznawania zasiłków finansowych. Albert Hozjusz, krewny fundatora, podjął się realizacji testamentu Preucka bezpośrednio w Rzymie. W sierpniu 1632 roku wyjechał on do Rzymu i po wielu staraniach u przełożonych norbertanów, a także u kardynałów Cosima de Torresa oraz Antonia Santacrocego, w kurii i u papieża Urbana VIII, zdołał doprowadzić do zatwierdzenia fundacji przez papieża w dniu 1 sierpnia 1634 roku.

Od momentu powstania, fundacja ta przyjmowała różne nazwy. Oprócz pierwotnej, nadanej przez Jana Preucka, jaką było Collegium Varmiense, później określano ją także jako Stipendium Preuckianum, Preuck-Stiftung czy Preucksche Stiftung. Fundacja funkcjonowała przez wiele lat, aż do wybuchu II wojny światowej, po której diecezja warmińska nie zdecydowała się na dalszą kontynuację tego dzieła.

Warto zaznaczyć, że oryginał testamentu Jana Preucka zachował się do dzisiejszych czasów i znajduje się w zbiorach archiwum archidiecezji warmińskiej w Olsztynie.

---

Oceń: Jan Preuck

---