Klasztor oo. redemptorystów w Braniewie

---

Historia do 1939 roku

Historia redemptorystów w Braniewie zaczyna się w 1917 roku, kiedy to miejscowi księża, zainspirowani rekolekcjami ojca Heinricha Gluchnika, podjęli starania o powierzenie sanktuarium św. Krzyża. Ich propozycja zyskała przychylność biskupa warmińskiego Augustinusa Bludaua, który na początku był sceptyczny w stosunku do zakonów misyjnych, jednak z biegiem czasu zmienił zdanie. Oprócz redemptorystów, pozwolił na osiedlenie się także innym zgromadzeniom, takim jak franciszkanie czy pallotyni.

W celu uzyskania zgody na utworzenie klasztoru, ojciec Brors przywołał na myśl relacje redemptorysty św. Klemensa Hofbauera z Warmią. W gronie uczniów Hofbauera znajdowali się także młodzi ludzie z Warmii, którzy ostatecznie przyjęli święcenia kapłańskie. Warto wspomnieć, że co najmniej osiem osób z tego regionu wstąpiło do klasztoru przy kościele św. Benona w Warszawie.

W dniu 7 stycznia 1922 roku, ojciec Adolf Brors przybył do Braniewa z Dolnej Saksonii, gdzie uzyskał zgodę biskupa Bludaua na objęcie niewielkiego kościółka św. Krzyża. Dodatkowo, dokupił 5 mórg ziemi nieopodal klasztoru, przyciągając zainteresowanie do tego miejsca.

31 lipca 1923 roku biskup Bludau kanonicznie wprowadził redemptorystów do Braniewa, a 6 września tego samego roku wiedeńska kongregacja zakonników i generał redemptorystów, ojciec Patryk Murray, udzielili im zgody na utworzenie wspólnoty. Od tego momentu, wspólnota pod przewodnictwem ojca Adolfa Brorsa zaczęła się rozwijać.

Reorganizacja struktury Zgromadzenia Redemptorystów w 1933 roku pozwoliła na formalne połączenie klasztoru w Braniewie z innymi klasztorami w Bardzie, Wrocławiu oraz Gliwicach, tworząc nową Wiceprowincję Wrocławską pod przewodnictwem ojca Heinricha Mußhoffa. Już 22 maja 1923 roku, mimo braku formalnych decyzji, rozpoczęto budowę domu zakonnego przylegającego do świątyni.

Budowa południowego skrzydła klasztoru zakończona została 12 października 1923 roku, co pozwoliło zakonnicom na przeniesienie się do nowo wybudowanego obiektu. Rok 1924 to czas, kiedy ukończono drugie skrzydło klasztoru, w które zakonnicy wprowadzeni zostali w lutym 1925 roku. Budynek, zaprojektowany przez rządowego architekta Keibela, stał się nową siedzibą dla redemptorystów.

Klasztor został poświęcony Klemensowi Hofbauerowi, a stałymi mieszkańcami obiektu stali się czterej ojcowie oraz czterej bracia. Zespół architektoniczny klasztoru współczesny jest z kościołem, a między nimi znajduje się niewielki dziedziniec zwany „kwadratem”. Dzięki staraniom redemptorystów, świątynia została doprowadzona do dobrego stanu, a kult cudownego obrazu Trójcy Świętej zaczął się szybko rozwijać. Na temat tego miejsca, jego znaczenia i kultu napisał ojciec Adolf Brors, publikując książkę pt. Die Wallfahrt zur Heilig-Kreuz-Kirche- bei Braunsberg (Ostpreußen) w 1927 roku, która zawierała modlitwy i pieśni ku czci Jezusa.

Lata 1939–1945

Od 1939 roku, po wybuchu II wojny światowej, sytuacja w klasztorze redemptorystów w Braniewie uległa drastycznej zmianie. Przez prawie 20 lat bracia mogli angażować się w duchowe posługi, jednak wojna wymusiła na nich inne działania. Większość z zakonników została wcielona do Wehrmachtu, co sprawiło, że tylko nieliczni ojcowie pozostali w klasztorze. W wyniku zawojowania przez wojsko gmachu nowego seminarium diecezjalnego, klerycy diecezjalni znaleźli schronienie w redemptorystycznym klasztorze, który na czas toczącej się wojny stał się ich domem i miejscem nauki.

W wyniku dalszego rozwoju konfliktu, w 1941 roku, wojsko zajęło znaczną część klasztoru, a w maju 1944 stworzono w nim prowizoryczny szpital dla dzieci. Sytuacja zaczęła się pogarszać, gdy zbliżał się front Armii Czerwonej, a do mnichów powrócili żołnierze Wehrmachtu.

5 lutego 1945 roku, miasto stało się celem systematycznych bombardowań radzieckich bombowców. Jeden z ataków dotknął ogrodu klasztornego, a inny poważnie uszkodził ściany budynku. Niemieccy redemptoryści, czując narastające zagrożenie, postanowili opuścić klasztor, pozostawiając jedynie rektora, ojca Karla Altmanna, który pełnił rolę ostatniego kapłana w mieście.

Kościół św. Krzyża oraz klasztor, zlokalizowane na uboczu, uniknęły całkowitego zniszczenia, ale ich struktury ucierpiały podczas bombardowań, które doprowadziły do wyłamania większości szyb. Niestety, po bombardowaniach klasztor padł ofiarą grabieży ze strony radzieckich żołnierzy, którzy nieustannie poszukiwali zrabowania najcenniejszych przedmiotów. Obdarli także kościół z jego wertykalnego sakralnego charakteru. W takim oto czasie jedna z najcenniejszych relikwii, obraz Tron Łaski, został ukryty przez jednego z zakonników w wentylacyjnym szybie pieca.

Po zakończeniu działań wojennych, pierwszy zakonnik, o. Max Casper, powrócił do Braniewa 19 maja 1945 roku, z zamiarem ponownego nawiązania więzi z lokalną społecznością. Z ukrycia w kościele wydobył najcenniejszy obraz oraz przeniósł go do nowomiejskiego kościółka, gdzie rozpoczął jego renowację oraz organizację mszy dla mieszkańców.

Pomimo jego wysiłków, stan zdrowia ojca Caspra, wyniszczony przez wojnę i brak odpowiedniego pożywienia, się pogorszył. Zmarł 4 lipca 1945 roku i został pochowany na cmentarzu przy ul. Olsztyńskiej. Później jego grób przeniesiono do alejki redemptorystów na cmentarz przy ul. Morskiej, gdzie spoczywa do dziś.

Podsumowując, warto zaznaczyć, że od chwili przybycia pierwszego redemptorysty do Braniewa w 1922 roku do 1945 roku, miasto gościło łącznie 17 zakonników i 8 braci koadiutorów.

Historia po 1945 roku

W wyniku decyzji prowincjała o. Franciszka Marcinka, w 1946 roku podjęto kroki zmierzające do przywrócenia do użytku kościoła św. Krzyża oraz klasztoru w Braniewie. Tego samego roku, 22 marca, do tego miasta przybyli pierwsi polscy redemptoryści – ojciec Sochacki oraz brat Zygadło, przejmując niegdyś opuszczone miejsce, które pozostawili niemieccy zakonnicy. Stan obiektu był alarmujący.

Mimo iż wspomniane miejsce nie zostało zniszczone w wyniku bombardowań ani ostrzału, to jednak znajdowało się w opłakanym stanie. Wnętrza klasztoru zasypane były gruzem i popiołem. Pożar spalił dach, a kuchnia była dowodem na obecność czerwonoarmistów, którzy zmienili jej przeznaczenie na miejsce produkcji alkoholu. Tragicznie zniszczone drugie piętro, dewastacja tabernakulum oraz tragiczne ślady pożaru w domowej kaplicy były przygnębiającym widokiem. Na szczęście jedyną nietkniętą częścią była biblioteka oraz dwa działające piece centralnego ogrzewania znajdujące się w piwnicy.

Sama świątynia posiadała nieco lepszy stan, gdyż była wykorzystywana jako magazyn, co uchroniło ją przed wandalizmem. Chociaż zewnętrznie wyglądała poprawnie, to jej wnętrze przedstawiało zniszczony obraz – główny ołtarz był w opłakanym stanie, a tabernakulum miało wyrwane drzwiczki. Redemptoryści, wspólnie z lokalnymi mieszkańcami, przystąpili do odbudowy sanktuarium. Renowacja organów oraz naprawa kopuły kościoła w 1946 roku były pierwszymi krokami w kierunku przywrócenia blasku tej wyjątkowej świątyni.

7 kwietnia tego samego roku miała miejsce procesja, podczas której z kościoła Świętej Trójcy przybył cudowny obraz Tron Łaski, prowadzona przez proboszcza ks. Aleksandra Kulczyńskiego. Wydarzenie zapisało się w pamięci lokalnej społeczności, a po ponad rocznej przerwie wznowiono msze święte.

Remont klasztoru był znacznie trudniejszym przedsięwzięciem. O. Sochacki z bratem Zygadło początkowo zamieszkiwali w pobliskim domu. Tylko po ukończeniu prac polowych we wrześniu 1946 roku o. Sochacki przystąpił do odbudowy klasztoru. Już pod koniec grudnia nakryto go dachem, a prace nad wnętrzem rozpoczęto w 1947 roku. Z końcem tego roku klasztor został zelektryfikowany i wyposażony w system wodno-kanalizacyjny, a w 1948 roku przystąpiono do urządzania drugiego piętra, które miało stać się siedzibą nowicjatu.

W 1950 roku utworzono parafię zakonną, a redemptoryści podjęli duszpasterską posługę w wielu miejscowościach, w tym Nowej Pasłęce oraz Chruścielu. W 1953 roku klasztor zamieszkiwało 6 ojców i 7 braci, a także 20 postulantów, co ilustrowało dynamiczny rozwój tej wspólnoty. Komunistyczne władze upaństwowiły klasztor w 1959 roku, co doprowadziło do nieustannych szykan dla zakonników, którzy nie płacili czynszu.

Wydarzenia, które miały miejsce w 1988 roku, dramatycznie wpłynęły na sytuację w klasztorze, gdyż w wybuchu pożaru stracono zakrystię oraz wiele cennych przedmiotów. Dzięki sprawnej akcji straży pożarnej z Braniewa, Fromborka i Gronowa, udało się uratować zarówno klasztor, jak i kościół przed zniszczeniem.

Obecnie, stan na 2023 rok, wspólnota redemptorystów w Braniewie liczy 6 osób – pięciu ojców oraz jednego brata zakonnego.

Nowicjat (1948–1971)

Inicjatywa utworzenia nowicjatu w klasztorze w Braniewie zrodziła się z inicjatywy o. Stanisława Solarza, który został pierwszym mistrzem nowicjatu. 15 lipca 1948 roku do miejsca przybyli pierwsi nowicjusze, a już 1 sierpnia odbyły się obłóczyny, co stanowiło doniosłą chwilę dla nowicjuszy. W ciągu 23 lat w klasztorze odbywały się formacyjne praktyki dla kandydatów na redemptorystów.

W liczbie kandydatów wahały się one w zależności od roku – na przykład w 1948 zgłoszono 40 seminarzystów, a w 1950 roku ich liczba wyniosła 31. Niestety, w trudnych latach stalinowskich represji w 1957 roku zgłosili się jedynie dwaj nowicjusze. Nowicjusze zamieszkiwali drugie piętro klasztoru, natomiast ojcowie i bracia pierwsze. Dzień rozpoczynał się bardzo wcześnie, o 4:30, a po wspólnej modlitwie w kaplicy odbywały się rozmyślania i ćwiczenia duchowe.

Przez cały czas trwania nowicjatu w Braniewie prowadzono wykłady, w tym łaciny. Nowicjat był wizytowany co roku przez prowincjała, a w latach 1955–1957 odbywał się w Łomnicy-Zdroju. Dzięki staraniom ojca Alfonsa Ziobry nowicjat powrócił do klasztoru, aż do 1971 roku, kiedy to ostatecznie przeniesiony został do Lubaszowej.

W 1960 roku do Braniewa skierowano Tadeusza Rydzyka w celu przygotowania do matury.

Kaplica Adoracyjna

W 1998 roku przeprowadzono gruntowny remont kaplicy, w której dodano nowy ołtarz i ławki. Przekształcono kaplicę w miejsce wieczystej adoracji Najświętszego Sakramentu. W ścianie przeszzie prezbiterium wykonano niszę na monstrancję, zabezpieczoną pancerną szybą. W lutym 2006 roku rozpoczęły się całodobowe adoracje Najświętszego Sakramentu, a od 2015 roku kaplica jest dostępna dla wiernych przez cały rok.

Ogród ze stacjami drogi krzyżowej

W 1999 roku biskup Julian Wojtkowski poświęcił drogę krzyżową w klasztornym ogrodzie, a w kolejnych latach stacje Męki Pańskiej zamieniano na trwałe rzeźby. Rewitalizacja ogrodu rozpoczęła się w 2005 roku i doprowadziła do powstania alejek prowadzących przez wszystkie stacje. W sprzyjających warunkach pogodowych nabożeństwa drogi krzyżowej odbywają się w tym pięknym ogrodzie.

Dzwonnica

W 1954 roku do klasztoru sprowadzono 3 dzwony, dedykowane Najświętszej Maryi Pannie. Uroczyste poświęcenie miało miejsce 17 października. W 1971 roku stara dzwonnica została zastąpiona żelbetową konstrukcją. Dzwonnica została poświęcona przez biskupa ordynariusza Jana Obłąka. W 1986 roku dodano silnik elektryczny do zdalnego uruchamiania dzwonów.

Święty Jan Nepomucen

W 1731 roku wzniesiono murowany kościół pod wezwaniem Krzyża Świętego i św. Jana Nepomucena. Choć wezwanie św. Krzyża przetrwało do dzisiaj, kult św. Jana Nepomucena kultywowany był przez jezuitów. Obok kościoła postawiono pomnik drugiego patrona – św. Jana Nepomucena.

Gospodarstwo rolne

Gospodarstwa rolne były od zawsze ważnym elementem egzystencji wspólnot zakonnych, w tym redemptorystów z Braniewa. Już w 1946 roku zainicjowano prace na roli, a w kolejnych latach inwentarz żywy znacznie się powiększył, obejmując m.in. konie, krowy i świnie. W 1984 roku zakończono hodowlę trzody chlewnej, a w 2002 roku podjęto decyzję o likwidacji gospodarstwa.

Pożar klasztoru w 2024 roku

9 listopada 2024 roku o godzinie 6:19 Powiatowa Straż Pożarna odebrała zgłoszenie o wybuchu pożaru w klasztorze. W momencie przybycia straży pożarnej pożar był już rozwinięty, obejmując dach oraz poddasze. Ewakuowano pięciu zakonnników, nikt nie doznał obrażeń. Straty oszacowano na około 1 milion złotych. Kościół św. Krzyża, połączony z klasztorem, nie ucierpiał w pożarze.

Osobny artykuł: Kościół św. Krzyża w Braniewie.

Przełożeni klasztoru od 1946 roku

• O. Józef Sochacki 1946–1948,
• O. Jan Igielski 1948–1954,
• O. Konstanty Franczyk 1954–1956,
• O. Stanisław Szczurek 1956–1957,
• O. Alfons Ziober 1957–1962,
• O. Eugeniusz Moczulski 1962–1965,
• O. Alfons Mazur 1965–1969,
• O. Henryk Klimaj 1969–1975,
• O. Leon Dziemecki 1975–1984,
• O. Stanisław Nowak 1984–1987,
• O. Tadeusz Kaszowski 1987–1990,
• O. Franciszek Włodyka 1990–1996,
• O. Henryk Kowalski 1996–2002,
• O. Ludwik Obal 2002–2008,
• O. Stanisław Demski 2008–2009,
• O. Jan Kwiecień 2009–2015,
• O. Grzegorz Lachowicz od 2015.

Patron klasztoru

Klasztor otrzymał swoją dedykację świętemu Klemensowi Marii Hofbauerowi, który był znanym redemptorystą i pochodził z Moraw. Był to pierwszy redemptorysta, który postanowił osiedlić się na polskiej ziemi.

---

Oceń: Klasztor oo. redemptorystów w Braniewie

---