Wieża Klesza w Braniewie

---

Historia

Wieża Klesza została wzniesiona w I połowie XIV wieku jako obiekt obronny, stanowiąc ważny element fortyfikacji wewnętrznego muru miasta. Jej plan kwadratu, z kręconymi schodami o grubości ściany od strony południowej, podkreślała jej militarystyczne przeznaczenie. Zbudowana z cegły, wieża została ozdobiona charakterystyczną formą zendrówki, czyli cegły palonej na czarno, ułożonej w romby, co nadawało jej wyjątkowego charakteru.

Pierwotnie obiekt składał się z trzech kondygnacji i stanowił część kompleksu klasztornego franciszkanów. W roku 1500, w ramach prac modernizacyjnych, wieża zyskała czwartą kondygnację oraz nowe, profilowane ostrołukowe okna. Była ona kluczowym elementem systemu obrony Braniewa, często przyczyniając się do skutecznej obrony miasta podczas różnych oblężeń, takich jak wojna trzynastoletnia w 1455 roku, kiedy to miasto stawiło czoło Krzyżakom, a następnie w latach 1461 i 1462, w trakcie konfliktu z wojskami polskimi, oraz w 1478 roku.

W 1565 roku kardynał Stanisław Hozjusz sprowadził do Braniewa jezuitów, którzy przejęli klasztor wraz z Wieżą Kleszą. Na mocy decyzji warmińskiego synodu diecezjalnego z 21 sierpnia 1565 roku, utworzono tu pierwsze seminarium duchowne na ziemiach polskich – Collegium Hosianum, jako ważny krok w realizacji uchwał soboru trydenckiego. Wieża Klesza stała się zatem częścią tego nowego przedsięwzięcia.

W późniejszym okresie, po kasacie zakonu jezuitów w 1780 roku, wieża stała się częścią Gimnazjum Akademickiego, a od 1818 roku Liceum Hosianum. W piwnicy obiektu przez pewien czas znajdowało się więzienie, co potwierdzają wyryte na ścianach nazwiska więźniów, zebrane przez długoletniego wykładowcę oraz rektora Liceum, prof. Josepha Bendera. W XIX wieku, w 1834 roku, wieża zyskała nowe okna, elewację z gzymsem oraz dostęp od północno-wschodniej strony.

W tym samym roku rozpoczęło funkcjonowanie w wieży obserwatorium astronomiczno-meteorologiczne, pomyślane przez eminenta nauki, prof. Wawrzyniec Feldta. Jego działalność, choć krótka, zapisała się na stałe w historii nauki, gdyż w 1835 roku zauważył on wpływ Słońca na magnetyzm Ziemi. Niestety, mimo obietnic ze strony ministerstwa pruskiego, nie udało się uzyskać wsparcia dla badań. Obserwatorium przetrwało do 1849 roku, po czym Wieża Klesza powróciła w ręce miasta.

W 1851 roku pojawiła się groźba jej zniszczenia, gdy magistrat zaproponował sprzedaż obu wież, uzasadniając potrzebą materiału na budowę nowego kościoła. Jednak dzięki interwencji inspektora budowlanego August Bertrama, który przekonywał o dobrym stanie wieży, udało się uniknąć rozbiórki. Po wielu perturbacjach, w 1858 roku wieża ponownie stała się własnością gimnazjum, co pozwoliło na jej dalszą konserwację i utrzymywanie w dobrym stanie.

W latach 1861-1863 przy wieży powstał nowy kościół gimnazjalny, do którego ostatecznie dołączono wieżę i inne budynki kolegium. W 1908 roku przeprowadzono przebudowę w celu przystosowania budowli na archiwum szkolne. W kolejnych latach, podczas modernizacji kompleksu w latach 1931-1934, jego pierwotny charakter został mocno zatarte, co doprowadziło do ukrycia wieży.

Podczas bombardowań radzieckich w lutym 1945 roku, obiekt został uszkodzony, około 1972 roku zrealizowano jednak prace restauracyjne, które przywróciły mu dawną świetność. Po odbudowaniu większej części kompleksu Hosianum oraz po rozbiórce sąsiadującego kościoła, Wieża Klesza została wynajęta, a od 2016 roku znajduje się w gestii Muzeum Ziemi Braniewskiej, prowadzonego przez Towarzystwo Miłośników Braniewa.

Od 2016 do 2019 roku wieża przeszła gruntowny remont, podczas którego uporządkowano wszystkie cztery kondygnacje. Zastosowano nowe powłoki malarskie, ułożono podłogi, zamontowano nowe poręcze oraz wprowadzono instalację elektryczną oraz centralne ogrzewanie, co znacznie poprawiło jej stan. Obecnie w Wieży Klesza zlokalizowane są różnorodne ekspozycje muzealne:

• parter – Sala rycerska – „w przededniu wielkiej wojny 1409-1410”,
• I piętro – Sala „Żyliśmy w PRL”,
• II piętro – cela franciszkańska,
• III piętro – pokój mieszczański (eklektyzm).

W ten sposób Wieża Klesza kontynuuje swoją bogatą historię jako istotny element kultury i edukacji w Braniewie.

---

Oceń: Wieża Klesza w Braniewie

---