Baszta Prochowa w Braniewie

---

Historia

W pierwszej połowie XIV wieku, po długim okresie dominacji drewnianych oraz ziemnych umocnień Starego Miasta Braniewa, nastąpiła znacząca zmiana w postaci budowy obiektów fortyfikacyjnych z murowanych materiałów. Choć pierwsze wzmianki na ten temat pochodzą dopiero z roku 1393, wiadomo, że w wieku XIII wykonano także przekop wzdłuż zakola Pasłęki, co pozwoliło na całkowite otoczenie miasta wodami rzeki. W wyniku tego działania, pierwotne koryto rzeki zaczęło się wypłycać. Dlatego w 1434 roku, aby wzmocnić obronność miasta, zbudowano zewnętrzny ciąg murów, rozpoczynający się od Wieży Młyna Kieratowego, znajdującej się w pobliżu bazyliki św. Katarzyny. Mur wiódł w kierunku zachodnim, biegnąc równolegle do istniejącego wcześniej muru obronnego aż do Bramy Gwoździarzy. Te zewnętrzne umocnienia były wzmocnione sześcioma lub siedmioma basztami i bramami obronnymi, spośród których Baszta Prochowa jest jedną z niewielu, która dotrwała do czasów współczesnych.

Baszta Prochowa, położona w odległości 73 metrów na wschód od najlepiej zachowanej narożnej baszty, została wzniesiona na początku XV wieku. Początkowo miała dwa poziomy z piwnicą i była przykryta spiczastym, stożkowym dachem o półcylindrycznym kształcie. Wykonana z cegły gotyckiej, miała otwory strzelnicze oraz dwa wejścia – jedno po lewej stronie i drugie od strony południowej. Warto również zaznaczyć, że jej fundamenty oraz częściowo ściany piwnic zostały zrobione z kamienia polnego.

Na początku, głównym celem istnienia baszty była obrona. Jednakże, z upowszechnieniem się artylerii oraz broni palnej, zaczęła pełnić nową funkcję – magazynu prochu, przez co zyskała swoją nazwę. W dokumentach historycznych można znaleźć wzmianki o tym, że miasto posiadało określoną ilość armat, które wymagały przechowywania odpowiednich zapasów prochu, miało to miejsce pod koniec XV wieku lub na początku wieku XVI. Z przełomem XVIII wieku, Baszta Prochowa zyskała całkowicie nową rolę – zmieniła się w lodownię.

Po kasacji zakonu jezuitów w XVIII wieku, budowla przeszła w ręce prywatne, a później stała się częścią braniewskiego gimnazjum. Niestety, podczas II wojny światowej, w wyniku bombardowań w okresie na początku 1945 roku, doznała poważnych szkód, a następnie przez trzy dekady popadała w ruinę. Na szczęście uniknęła rozbiórki, jak wiele innych budynków historycznych. W 1975 roku przeszła gruntowną odbudowę, w trakcie której została podniesiona o dodatkowe piętro, a dach zamieniono na półcylindryczny, co nadało jej nowy, charakterystyczny wygląd. Od 1978 roku pełniła funkcję siedziby koła łowieckiego „Mewa”, a w 1992 roku otwarto tu restaurację „Baszta”. Choć przez pewien czas obiekt pozostawał nieużytkowany, w 2000 roku został przekazany Braniewskiemu Towarzystwu Historycznemu „Baszta”, które stworzyło w nim niewielkie muzeum.

Warto dodać, że zdarza się, iż w opisach historycznych mylone są nazwy dwóch warszawskich budowli obronnych – Baszta Prochowa oraz Wieża Młyna Kieratowego.

---

Oceń: Baszta Prochowa w Braniewie

---